अनिल पाँच कक्षामा पढ्थ्यो । कक्षामा ऊ मेहनती भएकोले सबै गुरु-गुरुआमा उसलाई माया गर्नुहुन्थ्यो । अनिललाई सबै गुरु-गुरुआमा राम्रै लाग्थे तर हिसाब पढाउने गुरुलाई चाहिँ ऊ त्यति मन पराउँदैनथ्यो । उहाँ पाठ नबुझाउने विद्यार्थीलाई सधैँ बेन्चमाथि उभ्याउनुहुन्थ्यो र पिट्नुहुन्थ्यो । हुन त अनिलले कहिल्यै गुरुको कुटाइ खानु परको थिएन तर आफ्नो साथीले कुटाइ खाएको हेर्नुपर्दा कसलाई पो राम्रो लाग्छ र ?
एक दिन अनिल विद्यालयबाट फर्केर हिसाबको पाठ गर्न बसेको मात्र थियो, बाहिर उसलाई बोलाउँदै गरको उसले सुन्यो । उसले झ्यालबाट हे-यो, आफ्नै साथी कमल रहेछ ।
‘ए अनिल पाँच बजिसक्यो । जाने होइन ?’ हातको भकुन्डो देखाउँदै उसले सोध्यो ।
‘आज नजाऊँ क्यारे, पाठ सिध्याउनु छ’ अनिलले हिसाबको पाठ सम्झिँदै भन्यो ।
‘एकैछिन त हो नि । सबै साथीहरु तिमीलाई नै पर्खिरा’छन् ।’
‘आः एकैछिन त हो । बरु चाँडै फर्किन्छु ।’ यति कुरा मनमा गुन्दै ऊ गयो । खेल खेलिरहँदा समय बितेको उसलाई पत्तै भएन । खेलिसकेपछि उसले फेरि पाठ सम्झ्यो र छिट्छिटो घर फर्क्यो ।
अनिल घर पुग्नेबित्तिकै बत्ती निभ्यो ।
‘ला, अब पाठ कसरी गर्ने ?’ अनिललाई आपत् प-यो । खेल्दाखेल्दा थकित भएको अनिल भोलि त बिहानै पाठ सिध्याउनु छ भन्ने सोचेर खाना खानासाथ सुत्यो ।
भोलिपल्ट बिहान अनिल ब्यूँझिँदा ढिलो भइसकेको थियो । हत्तपत्त हातमुख धोएर ऊ हिसाब गर्न बस्यो । समय धेरै बाँकी थिएन । ऊ हतारिएको थियो र हिसाब भने एउटै मिलिराखेको थिएन । हिसाब मिलाउन खोज्दाखोज्दै विद्यालय जाने समय पनि भइहाल्यो । खाना खाइसकेपछि बोझिलो मन लिएर ऊ विद्यालयतिर हिँड्यो । बाटोभरि उसले पाठ सम्झिरह्यो । अनि हिसाबको गुरुलाई सम्झ्यो । गुरुका लट्ठीले पिट्दा साथीहरुका सुन्निएका हातहरु पनि सम्झ्यो । उसका आँखा बिस्तारै रसाएर आए ।
विद्यालय के पुग्यो घन्टी लागिहाल्यो र लगत्तै गुरु पनि कक्षाभित्र पस्नुभयो ।
‘क-कसले पाठ गरेको छ ल कापी पल्टाऊ त’ हातमा लट्ठी खेलाउँदै गुरुले पहिलो बेन्चदेखि प्रत्येकको कापी हेर्न थाल्नुभयो र पाठ नगर्नेलाई सधैँझैँ बेन्चमाथि उभिन लगाउनुभयो ।
अनिल भित्रभित्रै आँत्तियो । ऊ आफ्नो खाली कापी बेन्चमा पल्टाएर निहुरिरह्यो । उसलाई लाग्यो गुरु उसको बेन्चतिर तुरुन्तै आइपुग्नु हुनेछ । अनि खाली कापी देखेर उसलाई बेन्चमाथि उभिन लगाउनुहुनेछ र ‘हात थाप्’ भन्दै लट्ठी उठाउनु हुनेछ । नभन्दै गुरु उसको बेन्चमा आइपुग्नुभयो । अनिलको मुटुको ढुक्ढुकी झन् बढ्न थाल्यो । उसले बेस्सरी आँखा चिम्ल्यो र आफ्नो मनलाई दरो बनायो । तर गुरुको आवाज सुनिएन । उसले बिस्तारै आँखा उघारेर हे-यो, गुरु त पछिल्लो बेन्चमा पुगिसक्नु भएछ । आफ्नै बेन्चको अर्को साथी भने बेन्चमाथि उभिरहेको थियो । सधैँ पाठ गर्ने भएकोले होला गुरुले उसको कापी नै हेर्नुभएनछ । जेहोस् उसलाई आफू जोगिएँ भन्ने लाग्यो । उसले यस्सो टाउको उठाएर हे-यो, रुन्चे अनुहार लाएर उसको साथी बेन्चमाथि उभिरहेको थियो । यो देख्दा अनिललाई साह्रै नरमाइलो लाग्यो । पाठ तयार गर्न नसकेका सबै साथीहरु बेन्चमाथि उभिरहेको बेला पाठ गर्न नसकेको ऊ आफू त्यसरी बेन्चमा बसिरहन उसलाई साह्रै अप्ठ्यारो लाग्यो । गुरुले उभिरहेका विद्यार्थीहरुलाई पिट्न भनी लट्ठी उठाउनुभएको मात्र थियो अनिल आफैँ जुरुक्क बेन्चमाथि उभियो र भन्यो ‘गुरुजी मैले पनि आज पाठ गरेको छैन ।’
त्यसपछि गुरुले अनिलको कापी हेर्नुभयो । नभन्दै कापी त साँच्चै खाली थियो तर गुरुले भन्नुभयो ‘भैगो, आजलाई माफ भयो । भोलिदेखि त्यसो नगर्नू बस ।’
अनिल भने बस्न सकेन । गुरुले दिएको माया उसलाई बोकी नसक्नु भारीजस्तो लाग्यो । ऊ कसरी आफ्ना साथीहरुभन्दा बेग्लै हुनसक्छ ? बस्नुको साटो आखिर उसले गुरुसँग भन्यो ‘गुरुजी नियम त सबैलाई एउटै हुनुपर्ने होइन र ? एउटै कक्षामा एकातिर मायाको नियम अर्कोतिर सजायको नियम यो कसरी हुन्छ र ? तर गुरुले सबैलाई मायाको नियम लागू गर्नुभए हामी कति खुसी हुने थियौँ’ भन्दाभन्दै अनिलका आँखा आँसुले भरिएर आए । उभिएका सबै साथी र अरु साथीहरुले अनिलतिर हेरे । गुरुले भने बोल्न सक्नुभएन । त्यहीबेला विद्यार्थीलाई पिट्न भनी गुरुले हातमा लिनुभएको लट्ठी खुत्रुक्क भूइँमा खस्यो ।
२०५९/५/१९
